BRICS-landen komen samen in Rusland en dagen het westen uit

Poetin staat deze week in de schijnwerpers terwijl hij meer dan twintig wereldleiders verwelkomt in Kazan voor de top van de BRICS-landen. Deze bijeenkomst komt op een cruciaal moment voor Rusland, dat zwaar getroffen wordt door westerse sancties en politieke isolatie na de invasie van Oekraïne.

Toch wil Poetin met deze top laten zien dat Rusland nog steeds sterke internationale banden heeft en niet geïsoleerd is op het wereldtoneel.

De BRICS-groep, bestaande uit Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika, is recentelijk uitgebreid met nieuwe leden zoals Iran, Egypte, Ethiopië en de Verenigde Arabische Emiraten.

Samen vertegenwoordigen ze 45% van de wereldbevolking en bijna 28% van de wereldeconomie. Door deze top te organiseren, hoopt Poetin de wereld te laten zien dat Rusland, ondanks de economische druk, nog steeds een sleutelrol speelt in het geopolitieke spel.

Het Kremlin ziet deze top als een van de grootste diplomatieke evenementen die Rusland ooit heeft georganiseerd. Volgens analisten zoals Chris Weafer probeert Poetin aan te tonen dat de pogingen van het Westen om Rusland te isoleren niet succesvol zijn, zo meldt de BBC.

Ondanks de uitdagingen die de Russische economie te verduren heeft, richt Poetin zich op het versterken van internationale samenwerking binnen de BRICS-groep.

Een van zijn belangrijkste doelen tijdens de top is het verminderen van de afhankelijkheid van de Amerikaanse dollar. Rusland wil samen met de andere BRICS-landen een nieuw betalingssysteem ontwikkelen dat geen gebruik maakt van de dollar of andere G7-valuta's, om zo de impact van westerse sancties te verminderen.

Maar Poetin staat voor een lastige uitdaging. Binnen BRICS zijn er namelijk aanzienlijke onderlinge spanningen. China en India, twee van de grootste economieën binnen de groep, staan regelmatig lijnrecht tegenover elkaar.

Daarnaast is er rivaliteit tussen andere leden, zoals Iran en Saudi-Arabië, en zijn er spanningen tussen Egypte en Ethiopië. Deze tegenstellingen maken het moeilijk om tot een eensgezind beleid te komen. Jim O’Neill, de voormalige Goldman Sachs-econoom die de term BRIC bedacht, benadrukt dat het vrijwel onmogelijk is om alle leden op één lijn te krijgen.

Hoewel Poetin hoopt dat de top in Kazan een teken van eenheid uitstraalt, blijven de verschillen tussen de BRICS-leden een groot obstakel voor het smeden van een echt gezamenlijk front.

Rusland wil graag een nieuw wereldsysteem creëren, los van de westerse invloed, maar landen zoals India willen goede banden met het Westen behouden. Dit maakt de BRICS-top niet alleen een geopolitiek toneelstuk voor Poetin, maar ook een complexe diplomatieke dans waarbij interne verdeeldheid voortdurend op de loer ligt.

Ondanks deze spanningen hoopt Poetin met deze bijeenkomst aan de Russische bevolking en de rest van de wereld te laten zien dat Rusland nog steeds niet geïsoleerd is en dat het een belangrijke speler blijft in het mondiale machtsveld.

Het succes van deze boodschap zal echter afhangen van Poetins vermogen om de verdeeldheid binnen BRICS te maskeren en een illusie van internationale solidariteit te creëren.

De BRICS-landengroep, bestaande uit Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika, is in 2009 opgericht met als doel de dominantie van westerse machten in internationale instellingen tegen te gaan.

De landen vonden namelijk dat instellingen zoals de Wereldbank en de VN-Veiligheidsraad niet goed werkten voor ontwikkelingslanden.

BRICS probeert sindsdien de economische en diplomatieke belangen van haar leden beter op elkaar af te stemmen.

Ook streven ze ernaar minder afhankelijk te zijn van de Amerikaanse dollar door handel in eigen valuta te bevorderen. BRICS heeft zelfs een eigen bank opgericht, de Nieuwe Ontwikkelingsbank (NDB), die moet dienen als alternatief voor de Wereldbank.

In 2023 werd BRICS uitgebreid met zes nieuwe leden: Saudi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten, Egypte, Ethiopië, Iran en aanvankelijk ook Argentinië. Argentinië trok zich echter terug na de verkiezing van Javier Milei, die liever nauwer samenwerkt met het westen.

Deze uitbreiding verhoogt het economische gewicht van de groep aanzienlijk. Samen vertegenwoordigen de BRICS-landen nu bijna de helft van de wereldbevolking en meer dan een kwart van de wereldeconomie.

Toch zorgt de groeiende groep ook voor nieuwe spanningen. Interne verdeeldheid, zoals die tussen China en India of tussen democratische en autoritaire regimes binnen de groep, kan het moeilijk maken om een gezamenlijke koers te varen.

Een ander struikelblok voor BRICS is de verdeeldheid over de oorlog in Oekraïne. Terwijl Rusland sancties ondervindt van het Westen, blijven andere BRICS-landen voorzichtig.

Sommigen, zoals India en Brazilië, willen hun relaties met het Westen niet op het spel zetten door een te uitgesproken standpunt in te nemen. Dit maakt de eenheid binnen BRICS fragiel.

De plannen om een gezamenlijke BRICS-valuta te creëren worden door veel analisten als lastig uitvoerbaar beschouwd. Dit zou namelijk vereisen dat de landen hun financiële systemen vergaand harmoniseren, wat politiek moeilijk ligt.

Hoewel het idee aantrekkelijk is om de afhankelijkheid van de dollar te verminderen, blijft de dollar toch nog steeds de meest gebruikte munt in internationale handel. Het is dus de vraag of een BRICS-valuta ooit een serieus alternatief kan worden.

De uitbreiding van BRICS roept ook vragen op over de geopolitieke richting van de groep. Landen als Iran en Rusland staan lijnrecht tegenover de Verenigde Staten, terwijl Brazilië, India en Zuid-Afrika een betere relatie hebben met het westen.

De vraag blijft of BRICS erin zal slagen een krachtige tegenhanger van de westerse wereldorde te worden, of dat interne verdeeldheid het potentieel van de groep zal beperken.

Toch heeft het Westen het belang van BRICS niet volledig genegeerd. Hoewel Amerikaanse functionarissen zoals Janet Yellen weinig vrezen van de BRICS-plannen om de dollar te ondermijnen, zien anderen de uitbreiding van de groep als een teken dat het Westen meer moet doen om in te spelen op de noden van ontwikkelingslanden.

Vooral in Europa klinkt de waarschuwing dat BRICS groeit door de tekortkomingen van het huidige financiële systeem aan te pakken, iets wat westerse landen tot nu toe hebben nagelaten.

BRICS blijft dus een invloedrijke, maar ook kwetsbare groep in de wereldpolitiek. De toekomst van de groep hangt sterk af van hoe de interne tegenstellingen worden aangepakt en hoe de groep zich in de komende jaren verder ontwikkelt.