Onderzoek toont: moeders genen bepalen Alzheimer risico

Alzheimer is een genadeloze ziekte die miljoenen levens wereldwijd verwoest. Eén van de kernvragen is: speelt erfelijkheid een rol, en zo ja, in hoeverre?

Het geheugen vervaagt, onafhankelijkheid verdwijnt en dierbare banden verzwakken. Wetenschappers zoeken onvermoeibaar naar antwoorden: hoe ontstaat deze ziekte, hoe kan deze worden bestreden en, wellicht, voorkomen?

Recent onderzoek wijst uit dat de erfelijke aanleg voor Alzheimer mogelijk sterker wordt beïnvloed door de genen van de moeder dan die van de vader.

Deze baanbrekende bevinding, gepubliceerd in het gerenommeerde tijdschrift JAMA Neurology, biedt nieuwe inzichten in de complexe factoren die bijdragen aan de ontwikkeling van Alzheimer.

De studie, uitgevoerd door een team van internationale onderzoekers, analyseerde gegevens van 4.413 mensen tussen de 65 en 85 jaar oud, zonder cognitieve problemen.

Door gebruik te maken van een ongekend grote steekproef, verhoogt de studie de betrouwbaarheid van de bevindingen aanzienlijk ten opzichte van eerdere onderzoeken.

Met behulp van geavanceerde positronemissietomografie (PET)-scans kregen de onderzoekers een gedetailleerd beeld van de hersenen van de deelnemers.

Ze spoorden specifiek naar markers van Alzheimer, waaronder amyloïde plaques. Deze plaques, gevormd door opeenhoping van beta-amyloïde-eiwitfragmenten, worden beschouwd als een belangrijke oorzaak van hersencelbeschadiging en -dood bij Alzheimerpatiënten.

De resultaten waren verbluffend: deelnemers met een moeder die aan geheugenverlies leed, vertoonden significant hogere niveaus van beta-amyloïde plaques, ongeacht de leeftijd waarop het geheugenverlies bij de moeder begon.

In contrast hadden deelnemers met een vader die pas op latere leeftijd (na 65 jaar) geheugenverlies ontwikkelde, of deelnemers zonder familiale voorgeschiedenis van geheugenverlies, normale niveaus van deze plaques.

Deze bevindingen wijzen op een mogelijk overwegend effect van moeders op de erfelijke aanleg voor Alzheimer. Eén verklaring hiervoor zou kunnen liggen in mitochondriale disfunctie.

Mitochondriën, de energieproducerende eenheden van onze cellen, worden enkel via de moeder overgedragen. Deze structuren bevatten hun eigen DNA, dat mutaties kan vertonen die hun werking verstoren.

Aangezien de hersenen een enorm aandeel van onze energie verbruiken, kunnen disfunctionele mitochondriën leiden tot cognitieve achteruitgang en mogelijk Alzheimer.

Naast mitochondriale disfunctie benadrukt het onderzoek het belang van genderspecifieke analyse van de familiegeschiedenis bij het bepalen van het risico op Alzheimer.

De volgende stap in het onderzoek is gericht op het ontrafelen van de precieze rol van moeders DNA, met name het X-chromosoom, in de ontwikkeling van de ziekte.

Hoewel genetische factoren een belangrijke rol spelen, benadrukken experts dat modificeerbare risicofactoren, zoals diabetes, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten en een ongezond dieet, ook aanzienlijk bijdragen aan de ontwikkeling van Alzheimer.

Door een gezonde levensstijl te hanteren, kunnen we ons risico op de ziekte mogelijk verkleinen.