Immigratie speelt een rol bij dalende taalvaardigheid

Uit recent sociologisch onderzoek uit Nijmegen blijkt dat de dalende leesvaardigheid van Nederlandse scholieren mede wordt veroorzaakt door de veranderende bevolkingssamenstelling.

Dit onderzoek, uitgevoerd door socioloog Maarten Wolbers, legt een verband tussen de thuistaal van leerlingen en hun schoolprestaties.

De resultaten van het driejaarlijkse Pisa-onderzoek, waarin internationale schoolprestaties worden vergeleken, zorgden eind vorig jaar wederom voor grote maatschappelijke verontwaardiging.

Nederlandse tieners scoren steeds slechter op leesvaardigheid en behoren nu tot de slechtste van Europa. Taalkundigen en andere experts hebben diverse oorzaken aangewezen, zoals de aanpak voor begrijpend lezen en de invloed van smartphones.

Wolbers voegt hier een derde factor aan toe: de veranderende bevolkingssamenstelling. Uit zijn vervolgonderzoek blijkt dat ongeveer 9 procent van de afname in leesvaardigheid kan worden verklaard door het toegenomen aandeel leerlingen dat thuis geen Nederlands spreekt.

In zijn analyse op de website Sociale Vraagstukken laat hij zien dat scholieren die thuis Nederlands spreken gemiddeld 509 punten scoren op de toets voor leesvaardigheid, terwijl leerlingen die thuis een andere taal spreken gemiddeld slechts 437 punten behalen.

Het aandeel leerlingen dat thuis geen Nederlands spreekt, is de afgelopen decennia snel gestegen. In 2003 gold dit voor 4 procent van de vijftienjarigen, terwijl dit in 2022 was gestegen naar ongeveer 13 procent. Deze leerlingen drukken vooral in het vmbo de gemiddelde toetsresultaten.

Hoewel 9 procent op het eerste gezicht misschien niet veel lijkt, vindt Wolbers dit percentage significant. Hij benadrukt dat demografische ontwikkelingen niet over het hoofd mogen worden gezien in de discussie over de dalende leesvaardigheid.

"In de sociale wetenschappen heb je zelden een sluitende verklaring voor een fenomeen. In dat licht vind ik 9 procent vrij substantieel," aldus Wolbers.

Volgens ontwikkelingspsycholoog Patrick Snellings van de Universiteit van Amsterdam, die niet betrokken was bij het onderzoek, moet de daling van 9 procent wel in perspectief worden gezien.

"Op de Pisa-schaal daalde de leesvaardigheid van Nederlandse jongeren jaarlijks met 3,2 punten, waarvan slechts 0,3 punt toe te schrijven is aan de thuistaal van jongeren," legt hij uit. Hij merkt op dat de dalende leesvaardigheid vooral een vmbo-probleem lijkt te zijn.

Wolbers suggereert dat meer en betere taallessen voor volwassen immigranten kunnen helpen, zodat thuis vaker Nederlands wordt gesproken.

Snellings waarschuwt echter dat ouders hun kinderen beter op een hoog niveau in hun moedertaal kunnen aanspreken dan in gebroken Nederlands, omdat dit de taalvaardigheid bevordert.